Kadınlara Verilen Siyasi Haklar

Kadınların siyasi hayata atılması kadınlara verilen siyasi haklar vasıtasıyla olmuştur. Ayrıca bu haklar sayesinde kadının toplum içerisinde erkeklerle eşit tutulmasını sağlamıştır.

Cumhuriyetin ilan edilmesinin ardından verilen bu haklar sayesinde kadınların siyasi hayattaki rolleri gözle görülür şekilde artmıştır. Peki, kadınların kazanmış oldukları siyasi haklar hangileri? İşte bu hakların isimleri ve detayları;

Kadınlara Verilen Siyasi Haklar Nelerdir?

Türk kadının siyasal hak kazanması Ulu Önder Atatürk’ün çalışmaları ile mümkün olmuştur. Kadınların geçmişte yaşadıkları hak kayıpları elde ettikleri yeni haklar sayesiyle telafi edilmiştir.

Atatürk önderliğinde Türk kadınına verilen siyasi haklar şunlardır;

• Kamu hizmetine girme hakkı
• Yüksek öğretim kurumlarında eğitim hakkı
• Erkeklerle eşit eğitim hakkı
• Boşanma ve velayet hakkı
• Belediye seçimlerine katılma hakkı
• Muhtarlık seçimlerine katılma hakkı
• Milletvekili seçimlerine katılma hakkı

Kadınlara siyasi alandaki bu haklar birden değil yıllar içerisinde verilmiştir. Bu sayede kadınların aşamalı olarak siyasi hayata katılmaları ve çalışmalarda bulunmaları sağlanmıştır.

Kamu Hizmetine Girme Hakkı

Kadınlar 1897 yılında ücretli işçi olarak çalışmaya başlamıştır. Ancak bu tarihte kadınlar devlet memuru olarak görev alamamıştır.

Kadınlara devlet memuru olma ve kamu hizmetine girme hakkı ise 1913 yılı itibariyle verilmiştir. Bu tarih itibariyle kadınlar tıpkı erkekler gibi memurluk yapma fırsatı bulmuştur. Kamu hizmetine girme hakkı kadınlara verilen ilk siyasi hak olma özelliğine sahiptir.

Yüksek Öğretim Kurumlarında Eğitim Hakkı

Kadınlar için verilen ikinci siyasi hak yüksek öğretim kurumunun açılması ve kadınların bu kurumda yüksek öğretim görme imkanı bulmasıdır. Bu hakkın verildiği tarih ise 1914 yılıdır.

Kadınlara özel olarak açılan yüksek öğretim kurumunun ismi ise İnas Darülfünunu’dur. Bu kurumda eğitim süresi 3 yıl olarak belirlenmiştir. İnas Darülfünunu’nda verilen eğitim sayesinde ilk kadın öğretmenler yetişmiştir. Yetişen öğretmenler kız lisesinde eğitim yapmıştır. 1914-1921 yılında hizmet veren kurum sayesinde 53 öğretmen yetişmiştir.

Erkeklerle Eşit Eğitim Hakkı

Kadınlara erkeklerle eşit eğitim hakkı 1918-1921 yıllarında verilmiştir. Kızlar için açılmış olan İnas Darülfünun İstanbul Darülfünun ile birleşmiştir. Bu sayede kızlar ve erkekler aynı yerde eğitim görmeye başlamıştır.

Böylelikle eğitimde hak eşitliği verilmiştir. Bu tarih sonrasında sırasıyla fen edebiyat, hukuk ve tıp fakültelerinde karma eğitim başlamıştır. Böylelikle erkeklerin üniversite eğitiminde kızlardan üstün olmasının önüne geçilmiştir.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun 1924 yılında ilan edilmesiyle birlikte ilköğretimde de eşitlik hakkı kazanılmıştır. Böylelikle tüm eğitim kurumlarında kızlar erkeklerle aynı seviyede eğitim alma ve mezun alma imkanı elde etmiştir. Bu sayede pek çok eğitim kurumu kız mezun vermiştir.

Boşanma ve Velayet Hakkı

Kadınlar için verilen siyasi haklardan biri de boşanma ve velayet hakkıdır. Bu hak Medeni Kanunun kabul edilmesiyle verilmeye başlamıştır.

1926 yılında Medeni Kanun’un kabul edilmesiyle kadınlar eşlerinde boşanma şansı elde etmiştir. Böylelikle ömür boyu süren mutsuz evliliklerin önüne geçilmiştir. Ayrıca boşanmak isteyen kadınların çocuklarının velayetini alabilme hakları ortaya çıkmıştır.

Medeni Kanun’un kadınlar için sunduğu diğer siyasi hak ise mal tasarrufu ve miras hakkıdır. Böylelikle kadınların baba, anne veya eşlerinden kalan mirasta erkeklerle birlikte hak kazanması sağlanmıştır.

Belediye Seçimlerine Katılma Hakkı

Kadınların kazandığı en önemli siyasi haklar arasında belediye seçimlerine katılma hakkı vardır. 1930 yılında çıkarılan Belediye Kanunu sayesinde kadınlar bu hakkı kazanmıştır. Kazanılan bu hakkın içeriği ise belediye seçimlerine seçmen ve seçilen olarak katılma hakkından oluşur.

Kadınlar 1930 tarihinden itibaren belediye başkanı seçmeye başlamışlardır. Ayrıca belediye başkanlığı için aday olma şansı da elde etmişlerdir.

Bu haktan yararlanarak seçilen ilk belediye başkanı ise Sadiye Hanım olmuştur. 1930 yılında yapılan belediye seçimlerine Artvin Kılıçkaya beldesinden katılan Sadiye Hanım seçilmiş ve 1932 yılına kadar başkanlık görevini yerine getirmiştir.

Muhtarlık Seçimlerine Katılma Hakkı

Kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkından sonra muhtarlık seçimlerine katılabilme hakkı da verilmiştir. Bu hak hem muhtar seçme hem de muhtar seçilme üzerine düzenlenmiştir. Bu hakkın veriliş tarihi ise 29 Ekim 1933 yılıdır. 29 Ekim 1933 yılında çıkarılan Muhtarlık Kanunu sayesinde muhtarlık dışında ihtiyar heyetine katılma hakkı da verilmiştir.

Kadınların muhtar olabilmeleri için 1933 yılında yasa çıkarılmasından sonra aynı yıl muhtarlık seçimleri yapılmıştır. Bu seçimlerde kadınlar muhtarlık için aday olmuşlardır.

Yapılan seçimleri kazanan ve ilk muhtar unvanını kazanan isim ise Gül Esin olmuştur. Gül Esin Aydın Demirdere Köyü için muhtarlık adaylığında bulunmuş ve 500 oy verilerek seçimi kazanmıştır.

Milletvekili Seçimlere Katılma Hakkı

Kadınlara verilen son siyasi hak ise milletvekili seçimlerine katılma hakkıdır. Bu hak kadınlara 1934 yılında verilmiştir. 1934 yılı itibariyle kadınlar milletvekili veya diğer ifadeyle genel seçimlere katılma hakkını kullanmaya başlamışlardır. Bu seçimlerde oy kullanmanın yanı sıra milletvekili adaylığı koyma hakkını da kazanmışlardır.

1934 yılında kadınlara milletvekili seçme/seçilme hakkının verilmesinin ardından ilk genel seçim 1935 yılında yapılmıştır. Yapılan seçimlerde 17 kadın milletvekili olmayı başarmıştır.

İlk Kadın Milletvekilleri Kimlerdir?

8 Şubat 1935 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 5.dönem seçimleri yapılmıştır. Bu seçimlere kadın milletvekili adayları da katılmıştır. Yapılan seçimlerde 17 milletvekili meclise girmeyi başarmıştır.

İlk kadın milletvekillerinin isimleri ise şunlardır;

• Mebrure Gönenç (Afyon)
• Fakihe Öymen (İstanbul)
• Sabiha Görkey (Sivas)
• Şekibe İnsel (Bursa)
• Türkan Baştuğ (Antalya)
• Mihri Pektaş (Malatya)
• Seniha Hızal (Trabzon)
• Huriye Baha (Diyarbakır)
• Ferruh Güpgüp (Kayseri)
• Sabiha Erbay (Balıkesir)
• Fatma Memik (Edirne)
• Benal Arıman (İzmir)
• Satı Kadın (Ankara)
• Fatma Nayman (Seyhan)
• Nakiye Elgün (Erzurum)
• Bahire Morova (Konya)
• Meliha Ulaş (Samsun)

Kadın 17 milletvekilinin seçilmesinin ardından 1936 yılında ara seçim yapılmış ve 1 kadın milletvekili daha seçilmiştir. Böylelikle mecliste kadın vekil sayısı 18’e çıkmıştır. 18. kadın milletvekili ise Çankırı’dan Hatice Özgene olmuştur.

Kadınlara Siyasi Haklar Verilmesini Sağlayan İlke

Kadınlara 1913-1934 yılları arasında verilen siyasi haklar Cumhuriyetçilik ilkesine dayanır. Bu ilkenin demokrasi ve halkın egemenliğine dayanıyor olması kadınlarda kendi yönetimini seçmelerine yardımcı olmuştur. Ayrıca bu ilke sayesinde seçilebilme imkanı da kazanmaları sağlanmıştır.