Radye Temel Nedir? Hangi Durumlarda Kullanılır?
Radye temel veya radye jeneral temel kelime anlamı itibariyle “bir yapıyı yer sularının çalışmasına karşı koruyan kaplama” anlamına gelmektedir. Yapı ağırlığının fazla oluşu, zemin taşıma kapasitesinin düşüklüğü sebebiyle bütün yapının altını alttan tek taban (plak), hatta mümkünse bunu üstyapı sınırlarından dışarı taşırmak yoluna gidilir. Bunu gerçekleştirerek taşıma kapasitesi düşük olan zemin birim gerilmesine daha az yük verilmiş ve böylece mümkün olduğu kadar oturmaların önüne geçilmiş olur.
İçindekiler
RADYE TEMELİN FAYDASI NEDİR?
Radye temel, gerçek adıyla radye jeneral temel, yükün zemine düzgün bir şekilde dağılmasını sağlar. Radye temelin depreme karşı büyük bir avantaj sağladığı bilinmektedir. Radye temel deprem anında yapıyla birlikte hareket eder ve yapıda hasar oluşmasını büyük ölçüde engeller. Önceki yıllarda emniyet gerilmesinin çok düşük olduğu zeminlerde veya yükün çok fazla olduğu yapılarda kullanılırdı. Ancak günümüzde her türlü zeminde kullanılıyor.
Yapının oturduğu zemin tabakasının fazla oturma yapabilmesi, yapı temeli olarak tekil ve sürekli temel türlerinin elverişsiz hale gelmesine yol açar. Böyle yapılarda temel seçiminde radye temel kullanımına gidilir. Radye temel, yapı temelini bir bütün olarak örten bir sistemdir. Bu nedenle yapı zeminin her yerine yükünü aynı şekilde aktararak üniform oturma yapmasını sağlar.
Radye Temel Çeşitleri Nelerdir?
Ofis, ev, otel, okul, hastane, alışveriş merkezi, tiyatro binaları, stadyumlar… Günlük hayatımızda girip çıktığımız binalar saymakla bitmez. Çeşitlilikleri, kullanım amaçları, yükseklikleri ve boyutları birbirinden bu kadar farklı binalar söz konusu olunca dayanıklılık için kullanılan radye temel çeşitleri de değişiyor. Zeminin yapısı, binanın zeminde oluşturduğu yük, duvarlarının ya da kolonlarının açıklıklarına göre dört farklı radye temel bulunuyor.
Kirişli Radye Temel Nedir?
Kolon veya duvarların arası daha açık olan binalarda dayanıklılığı artırmak için kirişlerin kullanıldığı temeldir. Değişiklik gösteren zeminlerde binada oluşabilecek farklı oturmalara karşı kullanılır. Kolonlar kirişlere oturtulur ve bu durum, zemindeki beton plağa gelecek etkiyi azaltır.
Kirişler binanın bodrum katında olacağı için bu alanın kullanım alanını daraltır. Bodrumda düz bir alan isteniyorsa kirişlerin gizli olduğu alttan kirişli temel kullanılabilir. Zemin ve bina yapısına daha uygun olduğu için üstten kirişli temel kullanıldıysa kirişlerin arası dolgu malzemesi ile doldurularak bodrumu daha kullanışlı hale getirmek mümkündür.
Kirişsiz Radye Temel Nedir?
Bu radye temel türü; bina yükünün az olduğu, kolon ve duvarların birbirine yakın olduğu yapılarda kullanılır. Kolonlar doğrudan beton plağa oturtulur. Kiriş kullanılmadığı için düz radye temel olarak da bilinir. Radye temelin üstü, binanın bodrum katının zeminini oluşturur. Kiriş kullanılmadığı için binaların bodrum katında kullanışlı geniş düz bir alan oluşur.
Kirişsiz radye temelde kolonlara aşırı yük binerse iki yüzey zıt yönde kaymaya başlar ve açısal olarak bir şekil değişimi yaşanır. Bunu engellemek için kolon yüklerini daha geniş bir alana yaymak ve radye temele aktarmak gerekir. Bu amaçla kolonların alt uçlarına, mantarı andıracak şekilde kalınlaştırma yapılır. Bu temele de mantar radye temel deniliyor.
Zeminden gelen su basıncı yüksek ve binanın yükü fazla olduğu durumlarda ise zemin taşıma kapasitesi zayıf olur. Bazı binalar da yapının yükü duvarlar tarafından taşınacak şekilde planlanır. Bu durumlar söz konusu olduğunda duvarlar arasında stabiliteyi sağlamak ve zamanla oluşacak oturma veya kaymayı önlemek amacıyla duvarlar arasında ters kemerler kullanılır. Bu tarz temele de ters kemer radye temel denilir. Bu temelin dayanıklı olması için dış duvarların kalın ve güçlü olması önemlidir.
Radye Temel Nasıl Uygulanır?
Radye temelin dayanıklılığı, kullanılan demir miktarına bağlıdır. Ancak uygulamanın doğru yapılması da bir o kadar önemli. Gelin, adım adım radye temel nasıl uygulanır bir bakalım.
- Saha Hazırlığı: Radye temel yapımı, saha hazırlığı ile başlar. Öncelikle binanın inşa edileceği alan gerekli derinliğe kadar kazılır.
- Toprak Sıkıştırma: Kazı sonrası, temelin çökmesini engellemek için toprak sıkıştırılır.
- Su Yalıtımı: Saha hazırlandıktan sonra, nemin betona sızmasını önlemek amacıyla uygun özellikte izolasyon malzemesi kullanılarak su yalıtımı yapılır.
- Çimento-Kum Macunu Dökülmesi: İzolasyon malzemesinin üstüne çimento-kum macunu dökülür.
- Çelik Çubuk Donatılarının Döşenmesi: Ardından temelin çatlamasını önlemek için gerekli aralıklarla çelik çubuk donatılar döşenir.
- Beton Dökümü: Çelik çubuk donatıların aralarına eşit miktarda yüksek kalitede beton dökülür.
- Betonun Sağlamlaşması: Betonun sağlamlaşması ve temelin güçlenmesi için su kaybını engellemek önemlidir.
- Kürleme İşlemi ve Sertleşmenin Beklenmesi: Son olarak betona kürleme işlemi yapılır ve sertleşmesi beklenir.
Doğru uygulama için radye temel, bu konuda uzman mühendisler ve ustalar tarafından yapılmalıdır. Siz de radye temel kullanarak depreme dayanıklı bir bina yaptırmak istiyorsanız bunun projeniz için doğru temel olup olmadığı konusunda uzman bir mühendise danışmanızı öneririz.
Radye Temel Depreme Dayanıklı mıdır?
Radye temelin amacı binadan gelen toplam yükün tüm zemine eşit bir şekilde iletilmesidir. Bunun için geniş bir temel atılır. Bu temelin toprakla teması diğer temel türlerinden çok daha fazladır. Bu sebeple yük daha geniş bir alana yayılmış olur ve toprak üzerindeki gerilme de azalır.
Radye temel depreme karşı en dayanıklı temellerden bir tanesi olarak kabul edilmektedir. Radye temel, deprem anında yapıyla birlikte hareket eder ve yapıda hasar oluşmasını büyük anlamda engeller.
Radye Temel Avantajları Nelerdir?
Radye temel özellikle deprem anında birçok avantaj sağlar. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Yapı yükünün çok olduğu zamanlarda zeminin dayanma kapasitesini artırır.
- Yapı yükünün zemine düzgün yayılmasını sağlar.
- Radye temel depremde oldukça güvenilir bir temeldir.
- Temel zeminin büyük ve kendi içerisinde farklılık gösterdiği alanlarda bu farkı ortadan kaldırır.
- Bir deprem anında binayla birlikte hareket edeceği için binanın en az hasarı almasını sağlar.
