Siroz Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Karaciğer, vücudun metabolizmasından sindirime, bağışıklık sisteminden toksinlerin atılmasına kadar birçok hayati görevi üstlenir. Ancak uzun süreli hasar sonucunda karaciğer dokusunda kalıcı skarlaşma oluşabilir. Bu duruma siroz adı verilir. Türkiye’de alkol kullanımı, hepatit enfeksiyonları ve yağlı karaciğer hastalıkları sirozun başlıca nedenleri arasındadır. Siroz sinsi seyreden bir hastalıktır; belirtileri zamanla gelişir ve tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilir. Bu yazıda siroz nedir, nedenleri, belirtileri, teşhis ve tedavi yöntemleri ile nasıl önlenebileceği konularına kapsamlı bir şekilde değineceğiz.

Siroz Nedir?

Siroz, karaciğerin kronik hasarı sonucu fonksiyonlarını kaybetmesiyle oluşan ilerleyici bir hastalıktır. Hasar gören karaciğer hücrelerinin yerini bağ dokusu alır. Bu durum organın yapısında bozulmalara ve damar sisteminde tıkanmalara yol açar.

Sirozun gelişme süreci genellikle yıllar alır ve altta yatan hastalığın süresine, şiddetine ve kişinin yaşam tarzına bağlı olarak değişir. Erken evrede fark edilip müdahale edilmezse karaciğer yetmezliğine, iç kanamalara, beyin fonksiyonlarında bozulmaya (hepatik ensefalopati) ve hatta kansere kadar ilerleyebilir.

Siroz Belirtileri Nelerdir?

Siroz hastalığının belirtileri genellikle sinsi bir şekilde başlar ve zamanla şiddetlenir. İlk aşamalarda hastalar bu hastalığın farkında bile olmayabilir. Erken dönemde yorgunluk, halsizlik, iştahsızlık ve kilo kaybı gibi belirsiz şikayetler görülebilir. Bu belirtiler çoğu zaman başka hastalıklarla karıştırılabilir ve bu durum sirozun tanısını geciktirebilir.

Hastalık ilerledikçe karaciğerin işlevi giderek bozulur ve belirtiler daha ciddi hale gelir. Sarılık (göz aklarında ve ciltte sararma), karında sıvı birikmesi (asit), bacaklarda ödem, ellerde titreme, burun ve diş eti kanamaları, morarma eğilimi, kaşıntı ve ciltte örümcek ağına benzer damar genişlemeleri (spider anjiyom) yaygın belirtiler arasındadır.

Ayrıca siroz, hormonal dengesizliklere de neden olabilir. Erkeklerde meme büyümesi (jinekomasti), kadınlarda adet düzensizlikleri, hem erkek hem kadınlarda cinsel istekte azalma görülebilir. Beyne giden toksinlerin artması sonucunda, unutkanlık, dalgınlık, uyku bozuklukları ve kişilik değişimleri gibi nörolojik belirtiler de ortaya çıkabilir. Bu tabloya hepatik ensefalopati adı verilir ve hayati risk taşır.

Siroz Neden Olur?

Sirozun birçok nedeni olabilir. Bunlar arasında en yaygın olanlar şunlardır:

• Kronik Alkol Kullanımı: Uzun süreli ve yoğun alkol tüketimi karaciğer hücrelerini tahrip eder.

• Hepatit B ve Hepatit C Enfeksiyonları: Viral enfeksiyonlar karaciğerde kalıcı iltihap ve hasara neden olabilir.

• Non-alkolik Yağlı Karaciğer Hastalığı (NAFLD): Obezite, insülin direnci ve yüksek kolesterol ile ilişkilidir.

• Otoimmün Hepatit: Bağışıklık sisteminin karaciğere saldırması sonucu gelişir.

• Safra yolları hastalıkları (Primer biliyer kolanjit gibi)

• Kalıtsal hastalıklar: Hemokromatozis (demir birikimi), Wilson hastalığı (bakır birikimi)

• İlaçlar ve toksinler: Bazı ilaçlar ve toksik maddeler karaciğerde uzun vadede hasara neden olabilir.

Siroz Neye Yol Açar?

Siroz ilerledikçe aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:

• Karaciğer Yetmezliği: Vücut, hayati fonksiyonlarını sürdüremez hale gelir.

• Portal Hipertansiyon: Karaciğerdeki damarların tıkanması sonucu kan basıncı artar.

• Özofagus Varisleri: Yemek borusunda oluşan damar genişlemeleri kanayabilir.

• Hepatik Ensefalopati: Beyin fonksiyonlarında bozulma, uyku hali, bilinç bulanıklığı.

• Hepatoselüler Karsinom: Karaciğer kanseri riski ciddi oranda artar.

• Enfeksiyonlara Yatkınlık: Bağışıklık sistemi zayıflar.

• Kan pıhtılaşma sorunları: İç ve dış kanamalar artabilir.

Siroz Teşhisi Nasıl Konulur?

Siroz tanısı koymak genellikle hastanın öyküsü, fiziksel muayenesi ve yapılan testlerin birlikte değerlendirilmesiyle mümkündür. Doktor, hastanın uzun süreli alkol kullanımı, hepatit öyküsü, aşırı ilaç tüketimi gibi risk faktörlerini sorgular. Fizik muayene sırasında karaciğerin sertliği, karın şişliği, ciltte sarılık veya damar yapıları gibi bulgular sirozdan şüphelenilmesini sağlar.

Kesin tanı için bir dizi laboratuvar testi ve görüntüleme yöntemi kullanılır. Kan testlerinde karaciğer enzimleri (AST, ALT), bilirubin, INR ve albümin seviyelerine bakılır. Düşük albümin seviyesi ve yüksek bilirubin, karaciğerin yeterince çalışmadığını gösterebilir. Karaciğer ultrasonu, bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) ile organın yapısal durumu gözlemlenir. Özellikle “Fibroscan” adı verilen elastografi yöntemiyle karaciğerin sertliği ölçülerek siroz evresi belirlenebilir.

Gerekli görüldüğünde, kesin tanı için karaciğer biyopsisi yapılır. Bu işlemde ince bir iğne yardımıyla karaciğerden küçük bir doku örneği alınır ve laboratuvarda incelenir. Bu sayede karaciğerin hangi aşamada hasar gördüğü net şekilde anlaşılır ve tedavi planı buna göre belirlenir.

Siroz Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Siroz tedavisi hastalığın evresine, nedenine ve oluşan komplikasyonlara göre değişiklik gösterir. Tedavi hedefleri arasında hastalığın ilerlemesini durdurmak, belirtileri kontrol altına almak ve komplikasyonları önlemek vardır.

İlaç Tedavisi:

• Antiviral ilaçlar: Hepatit kaynaklı sirozda kullanılır.

• İdrar söktürücüler: Asit birikimini azaltır.

• Laktüloz: Hepatik ensefalopati için kullanılır.

• Vitamin takviyeleri: A, D, E, K vitaminleri eksikliği için.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

• Alkolün tamamen bırakılması

• Düşük sodyumlu diyet

• Protein dengesi sağlanmış beslenme

• Obezite varsa kilo kontrolü

Komplikasyonlara Müdahale:

• Özofagus varislerine endoskopik bantlama

• Asit için parasentez (karın sıvısının boşaltılması)

• Ensefalopati için bağırsak florasını düzenleyici tedaviler

Karaciğer Nakli:

Siroz ileri evredeyse ve diğer tedaviler yanıt vermiyorsa karaciğer nakli kalıcı çözüm olabilir.

Siroz Nasıl Önlenir?

Sirozun önlenmesi mümkündür. Bunun için yapılması gerekenler:

• Alkol kullanımından tamamen kaçınmak

• Hepatit B aşısı olmak, hepatit C riskine karşı düzenli test yaptırmak

• Sağlıklı ve dengeli beslenmek

• Düzenli egzersizle obeziteyi önlemek

• Diyabet ve kolesterol kontrolü

• Rutin karaciğer kontrolleri yaptırmak

Sonuç

Siroz, sinsi başlayan ama ilerledikçe yaşam kalitesini ciddi şekilde düşüren bir karaciğer hastalığıdır. Erken tanı ve uygun tedaviyle sirozun etkileri azaltılabilir ve hatta durdurulabilir. Siroz belirtileri görüldüğünde mutlaka bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır. Bu içerikte sirozun ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini ve güncel tedavi yöntemlerini tüm detaylarıyla inceledik. Unutmayın, erken teşhis hayat kurtarır.